Vào lúc được bàn giao, Mikasa là một tàu chiến tiên tiến của thời đại tiền-dreadnought, đạt được sự kết hợp hoàn hảo giữa hỏa lực và sức mạnh bảo vệ chưa từng thấy. Nó được cải biến từ thiết kế của lớp thiết giáp hạm Majestic của Hải quân Hoàng gia Anh, với trọng lượng choán nước được gia tăng (15.140 tấn so với 14.900), tốc độ nhanh hơn (18 knot so với 17), vũ khí mạnh hơn đôi chút (thêm hai khẩu pháo 6 inch), và vỏ giáp mạnh hơn nhiều: nó giữ lại độ dày tương đương của vỏ giáp nhưng sử dụng kiểu vỏ giáp Krupp, chắc chắn hơn khoảng 50% so với kiểu vỏ giáp Harvey sử dụng trên lớp Majestic.

Chiến tranh Nga-Nhật 1904-1905

Các khẩu pháo chính của nó, được bố trí thành nhóm tháp pháo bọc thép ở vị trí trung tâm, cho phép phần còn lại của con tàu được bảo vệ đồng đều bằng những tấm thép giáp Krupp hạng nặng. Nhờ thiết kế này, Mikasa đã chịu đựng được một số lượng lớn phát bắn trúng trực tiếp: nó bị bắn trúng khoảng hai mươi phát trong trận Hoàng Hải vào ngày 10 tháng 8 năm 1904, và khoảng ba mươi phát trong trận Tsushima, nhưng chỉ chịu những hư hại giới hạn. Sức mạnh và tầm xa của các khẩu pháo chính Mikasa còn được khai thác đầy đủ bởi những pháo thủ Nhật được huấn luyện đầy đủ và hiệu quả.

Trong trận Tsushima, Mikasa đã dẫn đầu Hạm đội Liên hợp Nhật Bản bước vào một trong những trận hải chiến mang tính quyết định nhất trong lịch sử. Hạm đội Nga hầu như bị tiêu diệt: trong số ba mươi tám tàu chiến Nga, hai mươi mốt chiếc bị đánh chìm, bảy chiếc bị chiếm giữ, sáu chiếc bị giải giáp, 4.545 sĩ quan và thủy thủ Nga tử trận cùng 6.106 người khác bị bắt làm tù binh. Phía Nhật Bản chỉ bị mất 116 người và ba tàu phóng lôi. Nhưng cần phải lưu ý rằng hải quân Nhật là một lực lượng rất chuyên nghiệp được tổ chức dựa trên hải quân Hoàng gia Anh, tương phản với Hải quân Nga được chuẩn bị rất kém để chiến đấu, và nhân sự hầu hết là người trên bờ chứ không phải là thủy thủ chuyên nghiệp. Bản thân Đô đốc Togo, "Nelson của Nhật Bản", đã trải qua nhiều năm cùng với Hải quân Hoàng gia tại Anh Quốc.

Sự thể hiện của hạm đội Nhật Bản được quan sát và phân tích bởi các cường quốc hải quân phương Tây, và đã đóng một vai trò quan trọng trong việc khai sinh ra thế hệ thiết giáp hạm tiếp theo Dreadnought, vì cuộc xung đột này "đã xác nhận hiệu quả to lớn của pháo hạng nặng và tầm quan trọng của hỏa lực tầm xa." ("The Battleship Dreadnought" Conway Marine).

Bị chìm và tái cấu trúc

Không lâu sau khi thỏa thuận ngừng bắn với Nga được ký kết, Mikasa bị chìm sau một đám cháy và một vụ nổ hầm đạn lấy đi một phần lườn tàu của nó trong khi đang neo đậu tại Sasebo vào ngày 11 tháng 9 năm 1905. Tai nạn này đã cướp đi sinh mạng của 339 thủy thủ, khoảng gấp ba lần so với số người hy sinh trong chiến tranh, và làm bị thương khoảng 300 người khác. Con tàu chìm ở độ sâu 11 mét (36 ft). Những nỗ lực rộng rãi đã được thực hiện để cứu vớt con tàu, và sau nhiều lần cố gắng, nó nổi được trở lại vào ngày 8 tháng 8 năm 1906 và được kéo về Xưởng hải quân Maizuru để sửa chữa.

Sau hai năm sửa chữa bao gồm việc thay thế các khẩu pháo chính 305 mm (12 inch)/40 calibre đã quá rỉ sét bằng kiểu pháo mới EOC 305 mm (12 inch)/45 caliber, dài và mạnh hơn đáng kể. Mikasa được đưa vào hoạt động trở lại vào năm 1908.

Các hoạt động tiếp theo

Tuy nhiên, nó nhanh chóng trở nên lạc hậu do sự phát triển của các thiết giáp hạm dreadnought, và được xếp lại lớp thành một thiết giáp hạm hạng hai, rồi một thiết giáp hạm hạng ba, và cuối cùng vào ngày 1 tháng 9 năm 1921, là một tàu phòng duyên hạng nhất.

Trong vụ can thiệp Siberi của cuộc Nội chiến Nga, vào ngày 16 tháng 9 năm 1921, Mikasa bị mắc cạn khi đang tuần tra trong thời tiết sương mù dày đặc tại eo biển Askold ngoài khơi bờ biển nước Nga. Nó được giải cứu dưới sự trợ giúp của thiết giáp hạm Fuji cùng các tàu tuần dương Kasuga và Yodo, và được sửa chữa tại cảng Vladivostok lúc đó bị Nhật Bản chiếm đóng. Sau khi quay trở về Maizuru, nó được cho rút khỏi các hoạt động thường trực và bị bỏ xó.

Mikasa được cho ngừng hoạt động tiếp theo sau Hiệp ước Hải quân Washington vào năm 1921 và chuẩn bị để tháo dỡ. Tuy nhiên, theo yêu cầu của chính phủ Nhật Bản, các nước tham gia ký kết hiệp ước đã đồng ý cho phép Mikasa được bảo tồn như một tàu bảo tàng. Vào ngày 12 tháng 11 năm 1925, Mikasa được mở cửa để trưng bày tại Yokosuka, Nhật Bản.

Trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, Mikasa nhiều lần trúng bom bởi các cuộc không kích của Mỹ. Sau khi Nhật Bản đầu hàng, Lực lượng Chiếm đóng đã chiếm giữ con tàu và tháo dỡ các khẩu pháo, để nó trong một tình trạng rất tồi tệ.